Zeven op de tien ouders hebben stress over opvang tijdens de vakantie

94 % van de ouders gaat in de vakantieperiodes op zoek naar geschikte opvang voor zijn kinderen. Bij 7 op de 10 leidt dat tot heel wat stress. Dat blijkt uit een onderzoek dat de Gezinsbond publiceert op de internationale 'Dag van het Gezin'. Tegelijkertijd wordt een online spel gelanceerd dat de moeilijkheden rond kinderopvang illustreert en handige tips meegeeft.

Vakantiekampen die in een mum van tijd helemaal vol zitten, overbevraagde speelpleinwerkingen, prijsverhogingen… Eigenlijk zou de vakantie een ontspannende periode moeten zijn waar gezinnen met veel plezier naar uitkijken, maar steeds vaker worden ouders geconfronteerd met moeilijkheden en stress bij de zoektocht naar geschikte opvang voor hun kinderen.

De Gezinsbond hield begin februari een bevraging over het thema bij zo'n 1.400 Vlaamse en Brusselse ouders met minstens één kind tussen de 2,5 jaar en 14 jaar. In het onderzoek nam de gezinsbeweging zowel de georganiseerde opvanginitiatieven als de informele opvang – bij grootouders, andere familieleden of vrienden – onder de loep.

Vooral in zomer- en paasvakantie

Liefst 94 % van de ouders heeft in het schooljaar 2016-2017 al gebruik gemaakt van formele of informele vakantieopvang of is van plan dat in de komende vakantieperiodes te doen. Vooral de zomervakantie blijkt erg moeilijk te overbruggen: 98 % gaat in die periode op zoek naar opvang voor zijn kinderen. In de paasvakantie is dat 85 %. De nood aan opvang is duidelijk het laagst in de kerstvakantie (56 %), omdat veel bedrijven en organisaties in die periode hun deuren sluiten.

Grootouders als belangrijkste partner

Opvallend is het aandeel van de grootouders in de opvang van hun kleinkinderen. Liefst 83 % van de respondenten die opvang zoeken, zegt in vakantieperiodes minstens af en toe de kinderen toe te vertrouwen aan de grootouders. Een op de vier doet ook een beroep op andere familieleden; een op de vijf op vrienden, kennissen en buren. Uit eerder onderzoek blijkt dat de meeste grootouders hun kleinkinderen met veel plezier opvangen, maar dat ze zich grote zorgen maken over het feit of dat in de toekomst wel mogelijk blijft, nu we met zijn allen langer moeten werken. Ook steeds meer ouders worden geconfronteerd met die problematiek.

Andere vormen van vakantieopvang

In de formele opvang blijken de vakantiekampen zonder overnachting het populairst: bijna 7 op de 10 ouders schrijft zijn kind jaarlijks in voor minstens één kamp. 44 % maakt gebruik van de lokale speelpleinwerking en 3 op de 10 van vakantiekampen met overnachting.

Bij de kleine groep ouders die geen opvang zoekt, is er een deel dat in het onderwijs staat. Anderen staan in ploegen of werken – al dan tijdelijk – van thuis uit. Nog anderen sparen doorheen het jaar overuren op, nemen ouderschapsverlof, loopbaanonderbreking, tijdskrediet of onbetaald verlof.

In sommige gezinnen spreiden ouders hun verlof, zodat er altijd iemand thuis is. Op die manier blijft er echter geen gezamenlijk 'gezinsverlof' meer over, zeggen verschillende respondenten. Liefst 85 % van de ouders geeft aan dat ze tijdens vakantieperiodes liever zelf wat meer hun kinderen zouden opvangen maar dat dit onmogelijk is gezien hun werksituatie. Sommige ouders zijn zelfs veranderd van baan, gestopt met werken of deeltijds gaan werken omdat ze geen andere oplossing zagen.

Lange en moeilijke zoektocht

Het regelen van de vakantieopvang blijft vooral een aangelegenheid van de moeders en leidt tot heel wat stress. 56 % van de ouders ervaart de planning van geschikte opvang als 'stresserend', 14 % zelfs als 'heel stresserend'. Ze beginnen ook almaar vroeger aan hun zoektocht: 3 op de 10 geeft aan al meer dan een half jaar op voorhand te beginnen met de planning, en ruim de helft 'enkele maanden op voorhand'.

Dat zorgt in veel gezinnen voor problemen: ouders weten zo lang op voorhand immers vaak niet hoe hun werkplanning er zal uitzien of wanneer ze zelf vakantie kunnen nemen. Vooral voor alleenstaande ouders en grote gezinnen blijkt het vaak erg moeilijk om de ingewikkelde vakantiepuzzel te leggen.

Top-vijf van frustraties

Minder dan één op de vier ouders is dan ook echt tevreden over de vakantieopvang. 78 % ziet marge voor verbetering. De top-vijf van frustraties ziet er als volgt uit:

1. Onzekerheid over een plaats
2. Te krappe openingsuren
3. Te hoge prijzen
4. Weinig flexibiliteit bij de aanbieders
5. Te weinig kwaliteit

De vaakst gehoorde klacht is het plaatsgebrek. Veel opvanginitiatieven zitten meteen vol en het aanbod voor kleuters, kinderen tussen de 12 en 14 jaar en zeker voor kinderen met een zorgbehoefte blijkt in sommige regio's te beperkt. Vooral gezinnen met kinderen van uiteenlopende leeftijden moeten daardoor erg vaak rondrijden naar verschillende locaties.

Daarnaast klagen veel ouders over de te krappe openingsuren: sommige initiatieven openen pas de deuren wanneer ze eigenlijk al op het werk moeten zijn, of sluiten al wanneer ze nog aan het werk zijn.

Ook over de betaalbaarheid maken velen zich zorgen. Zo zijn er gezinnen die in de vakantieperiodes bijna een volledig maandloon uitgeven aan opvang. In bepaalde initiatieven moet ook meteen bij  de inschrijving het volledige bedrag betaald worden, zonder de mogelijkheid om later nog te annuleren.

Ouders vragen ook meer flexibiliteit. Dat geldt met name voor ouders die deeltijds of in ploegen werken. Zij hebben niet elke dag opvang nodig maar kunnen vaak alleen per week kunnen boeken.

Bovendien hebben heel wat ouders bedenkingen bij de kwaliteit van de opvang. Zo blijkt het erg moeilijk om kwalitatieve opvang te vinden voor kleuters en zeker voor kinderen met een specifieke zorgbehoefte. Ouders maken zich zorgen over de grote groepen en de jonge leeftijd of beperkte opleiding en ervaring van de begeleiders.

Concrete aanbevelingen

De Gezinsbond vraagt meer opvangplaatsen, voor alle leeftijden, die betaalbaar zijn voor iedereen en met meer gezinsvriendelijke openingsuren. Op basis van het onderzoek schuift de gezinsorganisatie een aantal concrete aanbevelingen naar voren voor het beleid en alle betrokken actoren.

• De Vlaamse regering moet werk maken van het lang beloofde decreet 'Opvang & Vrije Tijd van Schoolkinderen', waarin vakantieopvang wordt ingeschreven als een recht voor elk gezin, met voldoende garanties over beschikbaarheid, betaalbaarheid, toegankelijkheid en kwaliteit.
• De Vlaamse overheid moet daarom ook investeren in regelmatig onderzoek naar en monitoring van het aanbod. Op dit moment is er immers te weinig bekend over het totaal aantal plaatsen in de vakantieopvang, over de regionale spreiding ervan, de concrete behoeftevraag van gezinnen en over de gemiddelde prijzen.
• De overheid dient ook rekening te houden met het feit dat grootouders op dit moment een cruciale schakel zijn in de vakantieopvang. De verhoging van de pensioenleeftijd en afbouw van tijdskrediet zullen wellicht leiden tot een verhoogde nood aan formele opvang. Hierop moet tijdig ingespeeld worden.
• Verlofregelingen voor de zorg van kinderen (ouderschapsverlof of tijdskrediet met motief) moeten in elk geval behouden blijven. En de Gezinsbond vraagt een uitbreiding van het ouderschapsverlof tot zes maanden per ouder per kind.
• In eenzelfde regio zou er binnen dezelfde periode een aanbod moeten zijn voor verschillende leeftijden, zodat ouders al hun kinderen gelijktijdig kunnen inschrijven en het brengen en halen ook praktisch kunnen combineren. Daarnaast moeten kinderen met een zorgbehoefte overal welkom zijn en zou er in elke regio een aanbod moeten zijn voor kinderen met zeer specifieke behoeften en kinderen uit kansengroepen.
• Aanbieders en lokale overheden zouden zoveel mogelijk moeten samenwerken om ouders ruim op voorhand - online of via brochures - een duidelijk, gebundeld overzicht te geven van het volledige aanbod in een regio.
• Waar mogelijk moeten de prijzen inkomensgerelateerd zijn, met onder meer ook kortingen voor wie meerdere kinderen inschrijft.
• De fiscale attesten voor vakantieopvang zouden overal automatisch uitgeschreven moeten worden.
• Bij de inschrijvingsperiode moeten aanbieders ook meer rekening houden met ouders die hun opvangnoden geen maanden op voorhand kunnen inschatten. Dat kan bijvoorbeeld door plaatsen te reserveren voor een groep van mensen die niet van tevoren kan boeken of door kosteloos annuleren tot op zekere hoogte mogelijk te maken.
• De Gezinsbond vraagt ook dat werkgevers rekening houden met de gezinssituatie van hun personeelsleden en ouders in ieder geval voorrang geven om tijdens schoolvakanties verlof of ouderschapsverlof op te nemen. Bedrijven die al op die manier werken, merken ook dat dit leidt tot beter gemotiveerde en productievere werknemers.

De Gezinsbond Opvangrace-game

Op deze Dag van het Gezin lanceert de Gezinsbond ook een online game. Dankzij de 'Gezinsbond Opvangrace'  kan iedereen ervaren welke moeilijkheden verschillende types van gezinnen moeten overwinnen om geschikte vakantieopvang te vinden voor hun kinderen. In de loop van het spel krijg je bovendien handige tips over hoe je opvang beter kan plannen en organiseren.

De game werd ontwikkeld in samenwerking met DAE Studios, een jong, innovatief bedrijf dat ontstond in de schoot van de HOWEST. Spelers kruipen in de huid van een moeder of vader die erin moet slagen om al zijn kinderen af te zetten op de geschikte opvangplaats en op tijd op het werk te verschijnen. Hoe verder je vordert in het spel, hoe moeilijker de uitdagingen. Het spel kan gedownload worden als app op Google Play of in de App Store en kan online gespeeld worden op www.gezinsbond.be/dagvanhetgezin. Op die website verzamelde de Gezinsbond ook extra tips.