Voer ouderschapsplan in bij alle vormen van scheiding

De Gezinsbond vraagt de invoering van een verplicht ouderschapsplan bij de scheiding van ouders, zowel voor gehuwden als wettelijk en feitelijk samenwonenden. In zo'n plan maken ouders onderling en in samenspraak met hun kinderen duidelijke afspraken over onder meer de verblijfsregeling, informatie-uitwisseling, zorg- en opvoedingstaken en onderhoudsbijdragen. Met een nieuw dossier hoopt de Gezinsbond beleidsmakers er eindelijk van te overtuigen om werk te maken van een verplicht ouderschapsplan.

"Wanneer hun ouders beslissen om uit elkaar te gaan, zijn kinderen meestal niet meer dan toeschouwers", zegt Erika Coene van de Gezinsbond. "Soms verloopt alles in de beste verstandhouding, maar ontstaan er achteraf toch nog strubbelingen over de kinderen. Vaak gaat echter ook de scheiding zelf al gepaard met de nodige conflicten. Het is heel menselijk dat ouders op dat moment vooral bezig zijn met hun eigen bekommernissen, maar helaas verliezen ze daardoor soms de behoeften van hun kinderen uit het oog. Terwijl kinderen zeker in dit soort situaties net nood hebben aan rust, structuur en stabiliteit. De invoering van een ouderschapsplan kan daaraan tegemoet komen. Als een moment van reflectie waarop ex-partners in spe nadenken over hoe ze altijd samen ouder zullen blijven."

Echtscheiding met onderline toestemming: nu al een rudimentair ouderschapsplan

In het geval van een echtscheiding met onderlinge toestemming moeten ex-partners nu al een rudimentair ouderschapsplan opstellen, met onder meer afspraken over de gezagsregeling, het verblijf en de kosten van de kinderen. "Maar dat gaat vooral over de hoogstnoodzakelijke en praktische zaken, terwijl kinderen heel wat meer noden en behoeften hebben", zegt Coene. "Bovendien geldt het enkel voor gehuwde ouders die in onderlinge toestemming scheiden, en is het dus maar van toepassing op een fractie van het aantal kinderen dat jaarlijks geconfronteerd wordt met ouders die uit elkaar gaan."

De Gezinsbond vraagt daarom dat alle ouders die uit elkaar gaan, verplicht worden om samen een ouderschapsplan op te stellen, ongeacht of ze nu gehuwd zijn dan wel wettelijk of feitelijk samenwonen. Coene: "Voor een kind is een moeder een moeder en een vader een vader, ongeacht of die ooit beslist hebben om te trouwen of hun samenwonen officieel te laten registreren."

Het ouderschapsplan zou altijd afspraken over de volgende elementen moeten bevatten: informatie-uitwisseling, verdeling van de zorg- en opvoedingstaken, het gezag over de persoon en het beheer van de goederen van het kind, onderhoudsbijdragen, verblijfsregeling en recht op persoonlijk contact.

Naast de uitbreiding naar alle vormen van scheiding, vraagt de Gezinsbond ook dat er eindelijk een uniforme, objectieve berekeningsmethode wordt ingevoerd.

Stem van kinderen laten horen bij de opstelling van ouderschapsplan

Cruciaal is ook dat de stem van kinderen gehoord wordt bij het opstellen van een ouderschapsplan. "Er worden immers onderlinge afspraken gemaakt over hen, dat mag niet over hun hoofd heen gebeuren", zegt Coene. "Let wel: kinderen inspraak geven, is niet hetzelfde als hen laten beslissen. Het gaat erom dat ze hun mening mogen geven en dat daar in de mate van het mogelijke ook rekening mee gehouden worden. Uiteraard pak je zoiets heel anders aan met een 7-jarige dan met een 16-jarige. Maar we willen wel dat in het ouderschapsplan altijd wordt aangegeven hoe de kinderen betrokken werden."

Daarnaast moeten in het ouderschapsplan ook afspraken gemaakt worden over hoe de regeling in de loop der jaren kan wijzigen. Kinderen worden immers ouder en hun noden en behoeften veranderen. "Idealiter is een ouderschapsplan dan ook een meegroeiplan." Elk ouderschapsplan moet ook een clausule bevatten dat ieder dispuut over het plan eerst onderling besproken wordt in het bijzijn van een bemiddelaar alvorens er naar een rechter gestapt wordt. "Het is de bedoeling om conflicten tussen ouders net te vermijden, niet om extra twistpunten te creëren", aldus Coene.

Coene benadrukt dat het geenszins de bedoeling is om scheidingsprocedures te bemoeilijken. "Je hele kindertijd moeten doorbrengen in een conflictueus gezin kan veel erger zijn dan een scheiding van je ouders mee te maken. Als volwassene moet je altijd de vrije keuze hebben om de relatie met de vader of moeder van je kind te beëindigen, maar evengoed moet je onder ogen zien dat je ouderschap zelf nooit eindigt en dat je altijd samen ouder zal blijven."

In Nederland ging men in 2009 al over tot de invoering van het ouderschapsplan. Alle ouders die beslissen om uit elkaar te gaan, moeten er een ouderschapsplan opstellen waaruit blijkt dat ze hebben nagedacht over de gevolgen van hun keuze voor de kinderen en waarin ze een aantal duidelijke  afspraken vastleggen. In 2013 bleek uit een eerste evaluatie dat het aantal gerechtelijke procedures met betrekking tot de kinderen niet langer stijgt en dat steeds meer ouders duidelijke afspraken maken over de kinderen wanneer ze uit elkaar gaan (liefst 97%). Het ouderschapsplan is bij onze noorderburen ondertussen dan ook een vanzelfsprekendheid geworden in scheidingsprocedures, zelfs als het gaat om feitelijk samenwonenden.