Voer ouderschapsplan in bij alle vormen van scheiding

De Gezinsbond vraagt de invoering van een verplicht ouderschapsplan bij de scheiding van ouders, zowel voor gehuwden als wettelijk en feitelijk samenwonenden. In zo'n plan maken ouders onderling en in samenspraak met hun kinderen duidelijke afspraken over onder meer de verblijfsregeling, informatie-uitwisseling, zorg- en opvoedingstaken en onderhoudsbijdragen. "Volwassenen kunnen immers altijd ex-partners worden, maar nooit ex-ouders", zegt Manu Keirse, gezinspolitiek secretaris van de Gezinsbond.

Ongeveer één op de drie huwelijken en wettelijke samenwoningen in ons land loopt spaak. Zo werden in 2015 24.414 echtscheidingen uitgesproken en beslisten in 2014 38.810 gezinnen om officieel een einde te maken aan hun samenwoning. Over het aantal feitelijk samenwonenden dat uit elkaar gaat, bestaan geen officiële cijfers. Net zomin weten we exact hoeveel kinderen er jaarlijks geconfronteerd worden met de scheiding van hun ouders. Zeker is dat het er elk jaar vele duizenden zijn.

"Wanneer hun ouders beslissen om uit elkaar te gaan, zijn kinderen meestal niet meer dan toeschouwers ", zegt Manu Keirse van de Gezinsbond. "Soms verloopt alles in de beste verstandhouding, maar ontstaan er achteraf toch nog strubbelingen over de kinderen. Vaak gaat echter ook de scheiding zelf al gepaard met de nodige conflicten. Het is heel menselijk dat ouders op dat moment vooral bezig zijn met hun eigen bekommernissen, maar helaas verliezen ze daardoor soms de behoeften van hun kinderen uit het oog. Terwijl kinderen zeker in dit soort situaties net nood hebben aan rust, structuur en stabiliteit. De invoering van een ouderschapsplan kan daaraan tegemoet komen. Als een moment van reflectie waarop ex-partners in spe nadenken over hoe ze altijd samen ouder zullen blijven."

In het geval van een echtscheiding met onderlinge toestemming moeten ex-partners nu al een rudimentair ouderschapsplan opstellen, met onder meer afspraken over de gezagsregeling, het verblijf en de kosten van de kinderen. "Maar dat gaat vooral over de hoogstnoodzakelijke en praktische zaken, terwijl kinderen heel wat meer noden en behoeften hebben", zegt Keirse. "Bovendien geldt het enkel voor gehuwde ouders die in onderlinge toestemming scheiden, en is het dus maar van toepassing op een fractie van het aantal kinderen dat jaarlijks geconfronteerd wordt met ouders die uit elkaar gaan."

De Gezinsbond vraagt daarom dat alle ouders die uit elkaar gaan, verplicht worden om samen een ouderschapsplan op te stellen, ongeacht of ze nu gehuwd zijn dan wel wettelijk of feitelijk samenwonen. Keirse: "Voor een kind is een moeder een moeder en een vader een vader, ongeacht of die ooit beslist hebben om te trouwen of hun samenwonen officieel te laten registreren."

Het ouderschapsplan zou altijd afspraken over de volgende elementen moeten bevatten:

• Informatie-uitwisseling: verblijfsco-ouderschap is sinds 2006 de norm in ons land. Uit onderzoek van de KULeuven blijkt echter dat de communicatie tussen de co-ouders vaak erg beperkt is. Een kwart van de ouders blijkt nooit met elkaar te praten over hun kinderen. En liefst een derde neemt belangrijke beslissingen over de opvoeding van hun kinderen, zonder daar de andere ouder in te betrekken. Dat leidt niet alleen vaak tot conflicten tussen de ouders, maar ook tot onduidelijkheid voor de betrokken kinderen.
   
• Verdeling van de zorg- en opvoedingstaken: Wie volgt de oudercontacten op? Wie gaat er met de kinderen naar de kapper of de tandarts? Over welke beslissingen willen ouders op voorhand eerst onderling overleggen? Keirse: "Het lijken misschien details, maar het is wel dit soort zaken waarover achteraf heel vaak conflicten ontstaan, waar de kinderen dan de dupe van worden."

• Het gezag over de persoon en het beheer van de goederen van het kind: Dit maakt nu al deel uit van de verplichte afspraken bij een echtscheiding met onderlinge toestemming.

• Onderhoudsbijdragen: Ook dit behoort tot de verplichte afspraken bij een echtscheiding met onderlinge toestemming. Naast de uitbreiding naar alle vormen van scheiding, vraagt de Gezinsbond ook dat er eindelijk een uniforme, objectieve berekeningsmethode wordt ingevoerd.

• Verblijfsregeling en recht op persoonlijk contact: Ook al verplicht bij een echtscheiding met onderlinge toestemming. "Maar wat wel eens vergeten wordt is dat er ook een wettelijk omgangsrecht bestaat voor grootouders. Zij moeten niet betrokken worden bij het ouderschapsplan, maar we vragen wel dat het plan afspraken bevat over het omgangsrecht tussen grootouders en kleinkinderen."

Cruciaal is ook dat de stem van kinderen gehoord wordt bij het opstellen van een ouderschapsplan. "Er worden immers onderlinge afspraken gemaakt over hen, dat mag niet over hun hoofd heen gebeuren", zegt Keirse. "Let wel: kinderen inspraak geven, is niet hetzelfde als hen laten beslissen. Het gaat erom dat ze hun mening mogen geven en dat daar in de mate van het mogelijke ook rekening mee gehouden worden. Uiteraard pak je zoiets heel anders aan met een 7-jarige dan met een 16-jarige. Maar we willen wel dat in het ouderschapsplan altijd wordt aangegeven hoe de kinderen betrokken werden."

Daarnaast moeten in het ouderschapsplan ook afspraken gemaakt worden over hoe de regeling in de loop der jaren kan wijzigen. Kinderen worden immers ouder en hun noden en behoeften veranderen. "Idealiter is een ouderschapsplan dan ook een meegroeiplan." Elk ouderschapsplan moet ook een clausule bevatten dat ieder dispuut over het plan eerst onderling besproken wordt in het bijzijn van een bemiddelaar alvorens er naar een rechter gestapt wordt. "Het is de bedoeling om conflicten tussen ouders net te vermijden, niet om extra twistpunten te creëren", aldus Keirse.

Keirse benadrukt dat het geenszins de bedoeling is om scheidingsprocedures te bemoeilijken. "Je hele kindertijd moeten doorbrengen in een conflictueus gezin kan veel erger zijn dan een scheiding van je ouders mee te maken. Als volwassene moet je altijd de vrije keuze hebben om de relatie met de vader of moeder van je kind te beëindigen, maar evengoed moet je onder ogen zien dat je ouderschap zelf nooit eindigt en dat je altijd samen ouder zal blijven."

In Nederland ging men in 2009 al over tot de invoering van het ouderschapsplan. Alle ouders die beslissen om uit elkaar te gaan, moeten er een ouderschapsplan opstellen waaruit blijkt dat ze hebben nagedacht over de gevolgen van hun keuze voor de kinderen en waarin ze een aantal duidelijke  afspraken vastleggen. In 2013 bleek uit een eerste evaluatie dat het aantal gerechtelijke procedures met betrekking tot de kinderen niet langer stijgt en dat steeds meer ouders duidelijke afspraken maken over de kinderen wanneer ze uit elkaar gaan (liefst 97%). Het ouderschapsplan is bij onze noorderburen ondertussen dan ook een vanzelfsprekendheid geworden in scheidingsprocedures, zelfs als het gaat om feitelijk samenwonenden.