"Ex-partner kan je worden, ex-ouder niet"

Zelfs al heb je als koppel de nodige formele en materiële stappen gezet om uit elkaar te gaan, dan nog zal je voor de rest van je leven onherroepelijk samen ouder blijven. Daarom pleit de Gezinsbond voor de invoering van een verplicht ouderschapsplan vooraleer ouders kunnen scheiden. Ex-partner kan je immers worden, ex-ouder niet.

Onderzoekers van de Universiteit Antwerpen hebben een app ontwikkeld die gescheiden ouders helpt om onderling te blijven communiceren over hun kinderen. Een mooi initiatief, vindt de Gezinsbond. Maar zoals een van de oudste - en wellicht ook mooiste - gezegden uit de Engelse taal luidt: 'You can lead a horse to water, but you can't make him drink.' Daarom pleit de gezinsvereniging voor de invoering van een verplicht ouderschapsplan bij alle vormen van scheiding.

Ongeveer één op de drie huwelijken en wettelijke samenwoningen in ons land loopt spaak. In 2015 werden 24.414 echtscheidingen uitgesproken, in 2014 beslisten 38.810 gezinnen om officieel een einde te maken aan hun wettelijk samenwonen.

Over het aantal feitelijk samenwonenden dat jaarlijks uit elkaar gaat, bestaan geen officiële cijfers. Net zomin weten we hoeveel kinderen er betrokken zijn bij al die scheidingen. Maar dat het er elk jaar vele duizenden zijn, is zeker.

Het is in ons land betrekkelijk eenvoudig om als partners uit elkaar te gaan. En gelukkig maar. Niemand wordt er beter van wanneer mensen voortdurend moeten samenleven in conflict. Noch de partners zelf, noch hun eventuele kinderen.

Voor wettelijk samenwonenden volstaat het om een verklaring af te leggen bij de ambtenaar van de burgerlijke stand om een einde te maken aan hun samenwonen. Feitelijk samenwonenden dienen enkel een adreswijziging door te geven. Alleen de ontbinding van een klassiek huwelijk - een 'echt'-scheiding - vereist de tussenkomst van een rechter.

Daarnaast moeten ex-partners ook een regeling treffen over de gezinswoning en andere gemeenschappelijke bezittingen. Maar zelfs al heb je als koppel de nodige formele en materiële stappen gezet om uit elkaar te gaan, dan nog zal je voor de rest van je leven onherroepelijk samen ouder blijven. Ex-partner kan je worden, ex-ouder niet.

Vreemd genoeg heeft de wetgever het nooit nodig gevonden om ervoor te zorgen dat ook daarover duidelijke afspraken gemaakt worden. Alleen in het geval van een echtscheiding met onderlinge toestemming moeten ex-partners enkele basisafspraken over het ouderschap voorleggen aan de rechter die hun huwelijk ontbindt: wie draagt er hoeveel bij in de kosten van de kinderen, waar zullen ze verblijven, en wie krijgt 'het gezag'.

In alle andere gevallen gaat de wetgever ervan uit dat ouders die opvoedingskwesties wel onderling zullen regelen, met het nodige respect voor elkaar en hun kinderen. Dat getuigt van een bijzonder groot vertrouwen in de mensheid - wat we alleen maar kunnen toejuichen - maar helaas ook van een beperkt inzicht in de menselijke geest.

Strijd die eindigt voor de rechter

Natuurlijk zijn er partners die in wederzijds respect uit elkaar gaan en nadien op een constructieve en open manier samen hun kinderen blijven opvoeden. Maar er zijn helaas minstens evenveel voorbeelden van scheidingen die veel moeizamer verlopen. Scheidingen waar met name de verdere, gezamenlijke opvoeding van de kinderen het onderwerp wordt van een bitse strijd.

Dat leidt tot heel wat frustraties: bij beide partners, maar vooral ook bij de betrokken kinderen. In plaats van te kunnen terugvallen op de rust en stabiliteit die zij na een scheiding meer dan ooit nodig hebben, zien ze zich plots gedegradeerd tot machteloze toeschouwers in een conflict waarvan ze zelf de inzet zijn.

Uiteindelijk eindigt zo'n strijd dan meestal toch nog voor de rechter. Die kan in dat geval niet anders dan eenzijdig beslissen over verliezers en winnaars. Maar legt zo meteen ook de kiem voor nieuwe frustraties...

Vanop afstand kan je daar misschien meewarig en hoofdschuddend naar staan kijken. Maar wie ooit zelf in de situatie terechtkwam, weet dat het begrijpelijk is. Wanneer het echt 'op' is tussen partners, of de interpersoonlijke conflicten zo hoog zijn opgelopen dat verzoening onmogelijk wordt, komen de kleinste kantjes van de mens naar boven. Ook - en zelfs vooral - als het gaat over zoiets fundamenteels als de opvoeding van je kinderen.

Zou het dan niet veel logischer zijn om alle partners, dus niet alleen gehuwden, te verplichten eerst samen afspraken te maken over de verdere opvoeding van hun kinderen vooraleer ze scheiden? Desnoods met de hulp van een bemiddelaar, maar vooral ook met inspraak van de kinderen - uiteraard rekening houdend met hun leeftijd.

En zou het dan ook niet logischer zijn om over net iets meer dan 'kost en inwoon' afspraken te maken? Wie gaat er naar het oudercontact, wie maakt de afspraken bij de tandarts of de kapper, hoe houden we elkaar op de hoogte over de kinderen (bijvoorbeeld met een app), hoe zit het met de keuze van school en hobby's, wanneer kunnen de kinderen hun grootouders zien... Het lijken misschien details, maar het zijn helaas wel de zaken waar achteraf het vaakst over wordt geruzied.

In Nederland hebben ze de opmaak van zo'n volwaardig ouderschapsplan - door beide ouders in onderling overleg én met betrekking van de kinderen - ondertussen verplicht. Bij alle soorten scheidingen. Want voor een kind maakt het heus niet uit of zijn ouders vroeger getrouwd waren, dan wel feitelijk of wettelijk samenwoonden.

Als onze noorderburen uit elkaar willen gaan, moeten ze dus eerst nadenken over hoe ze samen ouder willen blijven. In 97% van de gevallen maken ex-partners er ondertussen samen een ouderschapsplan op. En het aantal scheidingsconflicten voor de rechtbank stijgt er voor het eerst in lange tijd niet meer.

Misschien moeten de onderzoekers van de Universiteit Antwerpen hun app voor gescheiden ouders dus maar eerst lanceren in Nederland. Hij zou er allicht veel vaker gebruikt worden.