Familierekening: mooi op papier, maar de uitdagingen liggen anders

In De Morgen van 21 november pleit Simon Ghiotto van Itinera Institute ervoor om de gezinsverloven (moederschapsverlof, geboorteverlof, ouderschapsverlof, adoptieverlof… ) te vervangen door een familierekening. Dat is een korf verlof als recht van het kind. Ouders mogen die korf verdelen onder elkaar, uitdelen aan anderen, en opnemen op het moment die hen het beste past.

Ghiotto verwijst naar het Zweedse model als grote voorbeeld: ouders verdelen er 480 dagen verlof per kind onder elkaar in de eerste vier levensjaren met een klein korfje dat bestemd is tot het kind 12 jaar wordt. Het gezin zal maar recht hebben op het volledige pakket verlofdagen als beide ouders het verlof onder elkaar verdelen. Hoe gelijker het verlof verdeeld is, hoe hoger de uitkering tijdens het verlof. Die uitkering is trouwens voor het grootste deel gelijk aan het arbeidsinkomen.

De waardering voor het Zweedse systeem kunnen we alleen maar bijtreden. Het is fantastisch dat hun excellente verlofstelsel ook nog eens samengaat met een afdwingbaar recht op kwaliteitsvolle kinderopvang, arbeidsuren die afgestemd zijn op het gezin, onbeperkt familiaal verlof bij ziekte van het kind enzovoort. Al deze aspecten samen dragen zeker bij tot de arbeidsmarkt, de productiviteit, het welbevinden van werknemers én kinderen en de tewerkstellingsgraad van mannen én vrouwen. Het Zweedse gezinsbeleid hier kopiëren, we tekenen er onmiddellijk voor. De vrijheid en flexibiliteit die het systeem van Ghiotto met zich meebrengen, ogen mooi. Want keuzevrijheid klinkt goed. En ouderschapsverlof opnemen in dagen, waarom ook niet? Voor het geboorteverlof is dat trouwens ook al het geval. Zelfs binnen het moederschapsverlof heb je een zekere vorm van flexibiliteit.

Ons huidig systeem dan maar in het jasje van de familierekening gieten? Volgens Ghiotto een mooie stap in de Zweedse richting, maar daar maken we toch graag een paar kanttekeningen bij. Ten eerste: dat systeem is veel minder flexibel dat wat Ghiotto laat uitschijnen. Ook daar ligt vast wie wanneer wat mag opnemen en binnen welke periode. Ten tweede, laat ons er geen doekjes om winden: in ons land liggen de uitdagingen voor het verlof rond de geboorte elders dan bij de keuzevrijheid. Wij zien er drie. De duur van het verlof, de vergoeding én het feit dat nog niet iedere werknemer zijn gezinsverlof kan opnemen. Gezinnen zijn bijna unaniem: het verlof rond de geboorte is te kort. De uitkering van het ouderschapsverlof is te laag om toegankelijk te zijn voor ieder gezin. En tenslotte, nog teveel vrouwen hebben te maken met discriminatie bij zwangerschap, nog teveel vrouwen en mannen krijgen impliciet te horen dat ouderschapsverlof opnemen niets voor hen is. Mannen trouwens meer dan vrouwen. Een korf vrij op te nemen tijd door eender wie op eender welk moment negeert de druk die een werknemer kan voelen én de ongelijkheid tussen mannen en vrouwen die onze arbeidsmarkt en samenleving nog steeds kenmerkt.

En dus: de familierekening lijkt op papier een mooi systeem, maar de uitdagingen in ons land liggen elders. Meer geboorteverlof voor vaders en meemoeders bijvoorbeeld, én de uitbreiding van het geboorteverlof naar zelfstandigen zodat ook zij hun belangrijke rol in de eerste periode kunnen opnemen. 10.600 personen tekenden de petitie van de Gezinsbond en de Vrouwenraad voor 20 in plaats van 10 dagen geboorteverlof die we vandaag (22 november) bezorgen aan Alexander De Croo (Open VLD). Hij pleit in zijn boek ‘De eeuw van de vrouw’ ook voor meer vaderschapsverlof, en verwijst als inspiratiebron naar het Ijslands model (drie maanden moederschapsverlof, drie maanden vaderschapsverlof en drie maanden te verdelen over beide ouders). Waarom niet? Ook dat zou al een mooie stap vooruit zijn in vergelijking met het huidige Belgische model. We zijn benieuwd welke stappen er de komende maanden en jaren worden gezet voor betere gezinsverloven.

Lutgard Vrints
Studiedienst Gezinsbond