Fake nieuws (tijdens corona): ouders herkennen het niet, maar willen hun tiener wel beter ondersteunen

Fake nieuws is ook in deze coronaperiode alom tegenwoordig: corona is een gevolg van 5G, er zitten sporen van het coronavirus in drinkwater, je kan jezelf testen op corona door je adem langer dan 10 seconden in te houden... Allemaal nepberichten. Ouders, voor tieners de belangrijkste graadmeter voor fake nieuws, willen hun tiener beter ondersteunen bij het herkennen van dergelijk fake nieuws, maar weten niet altijd hoe ze dat moeten doen. Dat blijkt uit een onderzoek van Arteveldehogeschool in samenwerking met de Gezinsbond bij 461 ouders van Vlaamse jongeren tussen 15 en 19 jaar. Beide organisaties plannen gerichte acties naar ouders en vragen ook de overheid om een paar essentiële stappen te zetten.

Ouders herkennen fake nieuws niet (altijd)

Uit eerder onderzoek van Arteveldehogeschool (2019) blijkt dat jongeren Facebook (52%) en nieuwswebsites/-apps (52%) (heel) belangrijk vinden om hen op de hoogte te brengen van nieuws. Facebook is voor ouders echter helemaal geen nieuwsbron, zo blijkt uit dit nieuwe onderzoek van Arteveldehogeschool in samenwerking met de Gezinsbond. Zij raadplegen in de eerste plaats nieuwswebsites (38%), gevolgd door klassieke media zoals radio (18%), televisie (18%) en kranten (17%). Toch geeft 97% van de ouders aan al van fake nieuws te hebben gehoord, al blijkt het ook moeilijk voor ouders om fake nieuws te herkennen.

“Het is niet omdat ouders het concept fake nieuws kennen dat ze ook makkelijk in staat zijn om fake nieuws te herkennen. Slechts een vierde van de ouders slaagt erin om vijf nieuwsverhalen correct in te schatten, zijnde als vals of echt. Wanneer de lat wordt verlaagd en we kijken hoeveel ouders drie van de vijf verhalen correct kunnen inschatten, blijkt dat voor ongeveer 80% van de ouders het geval”, zegt Annelore Deprez van Arteveldehogeschool.

Maar ouders willen zelf wel actie ondernemen

88% van de ouders zegt dat er actie nodig is tegen fake nieuws. Hiervoor wordt eerst en vooral in de richting van journalisten gekeken. Ouders zijn er wel van overtuigd dat ze ook zelf een rol kunnen spelen in het leren omgaan met fake nieuws bij hun tiener. Samen met de leerkrachten op school.

“Hoewel een aantal ouders al met hun kinderen over fake nieuws heeft gepraat en hen ook al heeft geholpen om fake nieuws te ontmaskeren, blijkt dit nog niet voor alle ouders het geval. Een belangrijke reden daarvoor is het gebrek aan kennis die ouders zichzelf toedichten over fake nieuws. 65% geeft aan beter op de hoogte te willen zijn over fake nieuws. Iets minder dan de helft (47%) van de ouders zegt zelf al op zoek te zijn gegaan naar meer informatie rond fake nieuws. Er is met andere woorden interesse vanuit de ouders om fake nieuws beter te begrijpen, alleen is het belangrijk om hen hiervoor de juiste handvaten aan te reiken. Waar leerkrachten en leerlingen al vrij veel materiaal ter beschikking hebben om rond fake nieuws te werken, is dat minder het geval voor ouders”, vult Annelore Deprez verder aan.

Gezinsbond: “Ouders verder versterken en een factcheckers-punt oprichten ”

De Gezinsbond, die het onderzoek van Arteveldehogeschool mee ondersteunde, vindt het logisch en positief dat ouders een belangrijke rol krijgen toebedeeld in de ondersteuning van tieners rond fake nieuws. Maar ouders kunnen dat niet alleen, en daarom vraagt de Gezinsbond om ouders daarin te versterken.

“Het is belangrijk dat ouders meer inzicht verwerven in de online platformen die jongeren raadplegen, want daar circuleert veel fake nieuws. Daarbovenop is er nood aan toegankelijke en transparante informatie rond fake nieuws. Vanuit de Gezinsbond zullen we zeker ons steentje bijdragen door gerichte en correcte informatie te verspreiden via onze communicatiekanalen naar ouders met tieners. Een webinar rond fake nieuws behoort ook nog tot de mogelijkheden, dat bekijken we in een volgende fase met Arteveldehogeschool. Ouders zullen daarover ook bevraagd worden”, zegt Erika Coene van de studiedienst van de Gezinsbond.

De Gezinsbond vindt het wel belangrijk dat álle spelers rond fake nieuws hun verantwoordelijk opnemen: ouders zelf, journalisten, online platformen en beleidsmakers.

“Ouders kunnen we mediawijzer maken door hen meer kennis over fake nieuws aan te reiken. Journalisten moeten meer factchecks toepassen, zowel op de eigen berichtgeving als breder. Op zich gebeurt dat nu al, maar te gefragmenteerd. Online platformen kunnen een belangrijke rol spelen door consequent te monitoren en informatie waarvan de bron niet vermeld is weg te halen. En aan beleidsmakers vragen we om transparante en betrouwbare info ter beschikking te stellen van het grote publiek. We pleiten ook dat de overheid zowel initiatieven rond mediawijsheid voor ouders als een ‘factcheckers’-punt faciliteert. Dat laatste moet dan gecoördineerd, onafhankelijk en vrij toegankelijk zijn, zodat van daaruit proactief berichten gemonitord en desgevallend gelabeld kunnen worden. Burgers hebben op die manier een referentiepunt waar ze de betrouwbaarheid van een bericht kunnen checken”, besluit Erika Coene van de Gezinsbond.