Een gezinsvriendelijke werkplek: niet vanzelfsprekend voor iedereen
Dat toont de nieuwste Gezinsbarometer van de Gezinsbond
De federale regering wil meer mensen aan het werk krijgen. Een goede combinatie van gezin en werk is daarbij cruciaal. De nieuwste Gezinsbarometer van de Gezinsbond toont dat veel ouders in Vlaanderen tevreden zijn over de manier waarop hun werkgever rekening houdt met hun gezinssituatie. Toch is die tevredenheid niet algemeen: vrouwen zijn minder tevreden dan mannen en kwetsbare groepen zoals kortgeschoolden en alleenstaande ouders blijven achter. Ook het opnemen van geboorte- of familiaal verlof, verloven waar iedereen recht op heeft, is niet overal vanzelfsprekend.
Positieve signalen, maar ook duidelijke knelpunten
Uit het onderzoek blijkt dat meer dan de helft van de ouders in Vlaanderen met inwonende kinderen tussen 0 en 18 jaar toegang heeft tot glijdende werkuren en deeltijds werk en dat er overleg is over uurroosters. Drie op de vier werkplekken beschouwen het opnemen van familiaal verlof als evident. Maar tegelijk blijkt dat dat in één op de tien werkplekken totaal niet vanzelfsprekend is en de overige respondenten weten het niet. Dat is zorgwekkend, zeker omdat het om een wettelijk recht gaat dat vaak essentieel is bij dringende situaties zoals ziekte van een kind. Andere knelpunten zijn:
- Slechts vier op de tien (42%) van de ouders zegt dat de verlofdagen en het recht op deconnectie altijd gerespecteerd wordt.
- Eén op de drie ouders heeft geen overleg over uurroosters, een op drie slechts af en toe, terwijl voorspelbaarheid cruciaal is in het kader van de combinatie gezin en werk.
- Vier op de tien krijgt geen voorrang op verlof tijdens schoolvakanties en op sluitingsdagen van de kinderopvang.
- In één op de vijf gevallen bij vergaderingen, en in één op de zes gevallen bij het inplannen van opleidingen, wordt geen rekening gehouden met de gezinssituatie.
Ongelijkheid tussen geboorte- en ouderschapsverlof
Ook bij geboorte- en ouderschapsverlof zijn er duidelijke verschillen. 10% van de respondenten geeft aan dat het op hun werk niet vanzelfsprekend is dat jonge vaders of meemoeders hun volledige geboorteverlof opnemen. Voor ouders met de Belgische nationaliteit is dit veel vanzelfsprekender dan voor ouders met een niet-Belgische nationaliteit (75% versus 46%). Nochtans gaat het hier over een recht. Bijna een op de vijf weet het niet, wat wijst op te weinig informatie ter zake.
Bij ouderschapsverlof zien we gelijkaardige cijfers. Ook opleidingsniveau speelt een rol: hoe hoger opgeleid, hoe vanzelfsprekender het opnemen van verlof op het moment en in het regime van keuze. Volgens de Gezinsbond is er vooruitgang, maar die bereikt niet iedereen.
‘We zien een positieve evolutie, maar ouderschapsverlof opnemen is een recht en kwetsbare groepen blijven achter. Dat moet beter’, zegt Ivo Mechels, voorzitter van de Gezinsbond.
Wie blijft achter?
Vooral alleenstaande ouders, kortgeschoolden en ouders met een migratieachtergrond ervaren hun werkplek als minder gezinsvriendelijk. Eén op de vijf kortgeschoolden kan zelden of nooit vrij nemen bij dringende situaties, tegenover één op de tien langgeschoolden. Ook sociale steun ontbreekt vaker bij deze groepen.
Alleenstaande ouders kunnen in slechts één op de vier gevallen snel rekenen op hulp van familie, vrienden of buren bij acute nood – zoals een plots ziek kind. Bij ouders met een vaste partner is dat de helft. Voor gezinnen met een lid met zorgbehoefte tekenen we gelijkaardige cijfers op. Dit gebrek aan vangnet maakt het voor kwetsbare groepen extra moeilijk om gezin en werk te combineren en bijgevolg om een goede job te vinden.
Communicatie als een sleutel tot verbetering
Een opvallende bevinding is dat veel ouders niet goed weten welke gezinsvriendelijke maatregelen op hun werk bestaan of dat ze ook gebruikt kunnen worden. Eén op de zes weet bijvoorbeeld niet of familiaal verlof, geboorteverlof of ouderschapsverlof vanzelfsprekend zijn. Dat wijst op een gebrek aan proactieve communicatie.
Werkgevers kunnen hier een groot verschil maken door:
- Duidelijke informatie te geven over verlofrechten.
- Interesse te tonen in het gezinsleven van medewerkers.
- Begrip te tonen voor onverwachte situaties zoals ziekte of een ongelukje thuis.
Gezinsvriendelijkheid moet de norm worden
'Gezinsvriendelijk werken is een ‘win-win’. Het is niet alleen goed voor gezinnen, maar ook voor werkgevers. Werknemers die zich gesteund voelen door de werkgever, zijn gemotiveerder, blijven langer en dragen bij aan een positieve werksfeer. Werkgevers die investeren in gezinsvriendelijke werkomstandigheden, trekken gemakkelijker talent aan én kunnen beroep doen op loyale en gemotiveerde werknemers’, besluit Mechels.
Oproep aan de overheid: structurele oplossingen nodig
De Gezinsbond roept ook de overheid op om werk te maken van structurele maatregelen. Alvast voor gezinnen die niet over een sterk eigen netwerk beschikken, maakt dit een wereld van verschil. Zo denkt de Gezinsbond aan (uiteraard) goed uitgebouwde en toegankelijke kinderopvang, voldoende vergoede verlofstelsels, garantie op deconnectie…
Over het onderzoek
De Gezinsbarometer wordt uitgevoerd door onderzoeksbureau Indiville en is gebaseerd op een representatief onderzoek bij meer dan 1.000 Vlaamse gezinnen met inwonend(e) kind(eren) tussen 0 en 18 jaar. De resultaten zijn gewogen naar geslacht, leeftijd en opleidingsniveau. Alle interviews werden online afgenomen via een gesloten toevalssteekproef uit het Bpact Panel, waarbij enkel personen met een persoonlijke code geldig konden deelnemen aan het onderzoek.